Mechanizmy działania oszustw „na wnuczka” i „na policjanta”
Oszustwa „na wnuczka” i „na policjanta” to jedne z najczęściej stosowanych metod wyłudzania pieniędzy, szczególnie od osób starszych. Choć schematy działania mogą się nieznacznie różnić, ich podstawą jest wykorzystanie zaufania i wywołanie silnych emocji, takich jak strach, panika lub potrzeba natychmiastowej pomocy.
W przypadku oszustwa „na wnuczka” sprawcy dzwonią do potencjalnej ofiary, podając się za członka rodziny, najczęściej wnuczka lub wnuczkę. Twierdzą, że znaleźli się w nagłej, pilnej potrzebie finansowej – np. spowodowali wypadek, potrzebują pieniędzy na leczenie, zakup leków lub wpłatę kaucji. Proszą o szybkie przekazanie gotówki, często sugerując, że pieniądze odbierze ktoś inny (np. kurier lub znajomy). Kluczowe jest tu wywołanie szoku i presji czasu, uniemożliwiające ofierze spokojne zastanowienie się lub skontaktowanie z bliskimi.
Metoda „na policjanta” działa na podobnej zasadzie, ale sprawcy podszywają się pod funkcjonariuszy policji lub innych służb. Informują ofiarę o rzekomym zagrożeniu ze strony przestępców, którzy chcą ją okraść lub oszukać. Aby uchronić swoje oszczędności, ofiara ma rzekomo współpracować z „policją” i przekazać pieniądze na wskazane konto bankowe lub wyjąć je z banku i przekazać „funkcjonariuszowi”, który je „zabezpieczy”. Celem jest uwiarygodnienie sytuacji i przekonanie ofiary, że działa dla własnego dobra. Często oszuści tworzą fałszywe poczucie zagrożenia i sugerują, że chodzi o śledztwo w sprawie działania grupy przestępczej.
Typowe sygnały ostrzegawcze, na które należy zwracać uwagę
Istnieje szereg sygnałów, które powinny wzbudzić naszą czujność podczas niespodziewanych telefonów od nieznajomych. Podstawą jest zdrowy rozsądek i krytyczne podejście do każdej sytuacji, która wydaje się podejrzana.
Pierwszym i najważniejszym sygnałem jest prośba o natychmiastowe przekazanie gotówki, zwłaszcza w przypadku osób, które podają się za członków rodziny lub funkcjonariuszy publicznych. Prawdziwi policjanci nigdy nie proszą o przekazywanie pieniędzy ani o ich wypłacanie z banku w celu zabezpieczenia. Podobnie, członkowie rodziny w nagłej potrzebie zazwyczaj potrafią podać więcej szczegółów lub skontaktować się z innymi bliskimi.
Kolejnym ważnym sygnałem jest wywieranie presji czasu i wzbudzanie silnych emocji. Oszuści celowo tworzą atmosferę paniki, strachu lub pilności, aby uniemożliwić ofierze spokojne myślenie i weryfikację informacji. Jeśli rozmówca naciska na szybkie działanie, grozi konsekwencjami lub wzbudza w nas silne uczucia, powinniśmy być bardzo ostrożni.
Warto również zwrócić uwagę na nieścisłości w opowieści rozmówcy. Oszuści często popełniają błędy lub podają sprzeczne informacje, ponieważ działają w pośpiechu i nie mają przygotowanego spójnego scenariusza. Jeśli coś w historii się nie zgadza, jest niewiarygodne lub zbyt dramatyczne, może to być sygnał ostrzegawczy.
Należy również pamiętać, że prawdziwi policjanci nigdy nie proszą o podawanie danych poufnych przez telefon, takich jak numery PESEL, dane karty płatniczej, czy hasła do bankowości internetowej. Podobnie, nie będą nakłaniać do pobierania żadnych aplikacji na telefon czy instalowania programów, które rzekomo mają pomóc w „zabezpieczeniu”.
Jak skutecznie chronić siebie i swoich bliskich?
Ochrona przed oszustwami wymaga przede wszystkim edukacji i stosowania prostych, ale skutecznych zasad. Kluczowe jest nieuleganie presji i zachowanie spokoju w każdej podejrzanej sytuacji.
Podstawową zasadą jest rozłączenie się z rozmówcą, jeśli podejrzewamy, że mamy do czynienia z oszustem, a następnie samodzielne skontaktowanie się z osobą, która rzekomo dzwoniła, korzystając z numeru telefonu, który znamy zaufanego źródła (np. z książki adresowej lub od innych członków rodziny). Nigdy nie należy oddzwaniać na numer, z którego odebraliśmy podejrzany telefon.
W przypadku otrzymania telefonu od osoby podającej się za policjanta, należy zakończyć rozmowę i samodzielnie skontaktować się z najbliższą jednostką policji, pytając, czy faktycznie prowadzone są jakieś działania, o których mogliby informować w ten sposób. Pamiętajmy, że policja nigdy nie będzie wymagać od obywateli przekazywania pieniędzy ani podejmowania działań, które mogłyby narazić ich na straty.
Bardzo ważne jest rozmawianie o tych zagrożeniach z naszymi starszymi bliskimi. Należy im wyjaśnić, jak działają oszuści i jakie są sposoby ochrony. Zachęcajmy ich, aby w razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze rozmawiali z kimś zaufanym – dzieckiem, wnukiem, sąsiadem – zanim podejmą jakiekolwiek działania. Warto ustalić z nimi „słowo klucz” lub pytanie, które zawsze zadadzą sobie nawzajem, aby upewnić się, że rozmawiają z właściwą osobą.
Należy również pamiętać o zasadzie ograniczonego zaufania do nieznajomych. Nawet jeśli rozmówca wydaje się miły i przekonujący, zawsze warto zachować ostrożność. Nigdy nie podawajmy przez telefon danych osobowych, numerów kont ani danych karty płatniczej. Jeśli ktoś nalega na wykonanie takiej czynności, jest to niemal pewny znak, że mamy do czynienia z oszustem.
Rola banków i instytucji finansowych w zapobieganiu oszustwom
Banki i inne instytucje finansowe odgrywają kluczową rolę we wspieraniu klientów i minimalizowaniu ryzyka oszustw. Aktywnie pracują nad wdrażaniem zabezpieczeń oraz edukowaniem swoich klientów w zakresie potencjalnych zagrożeń.
Wiele banków stosuje zaawansowane systemy monitorowania transakcji, które potrafią wykrywać nietypowe lub podejrzane operacje finansowe. Jeśli na przykład klient, zwłaszcza osoba starsza, nagle wypłaca dużą kwotę gotówki lub wykonuje przelew na nieznane wcześniej konto, system może uruchomić alert. W takich sytuacjach pracownicy banku mogą skontaktować się z klientem, aby zweryfikować autentyczność transakcji i upewnić się, że nie jest ona wynikiem oszustwa.
Instytucje finansowe regularnie publikują komunikaty i materiały edukacyjne dotyczące metod działania oszustów i sposobów ochrony. Informacje te są dostępne na stronach internetowych banków, w placówkach oraz za pośrednictwem mediów społecznościowych. Wiele banków organizuje również bezpłatne szkolenia i webinary dla swoich klientów, skupiając się szczególnie na seniorach.
Warto również pamiętać, że banki często stosują dodatkowe metody weryfikacji tożsamości podczas wykonywania wrażliwych operacji, takich jak przelewy o dużej wartości czy zmiany danych osobowych. Mogą to być dodatkowe kody SMS, rozmowy telefoniczne z pracownikiem banku lub inne formy potwierdzenia.
W przypadku podejrzenia, że padliśmy ofiarą oszustwa, niezwłoczne zgłoszenie tego faktu do banku może umożliwić podjęcie szybkich działań, które potencjalnie mogą pomóc odzyskać utracone środki lub zablokować dalsze działania oszustów. Dlatego tak ważne jest utrzymywanie dobrej komunikacji z naszym bankiem i śledzenie jego zaleceń dotyczących bezpieczeństwa.
